Методыка правядзення заняткаў па развіццю беларускага маўлення.
Родная мова – гэта першая крыніца,
праз якую мы пазнаем жыцце
і акаляючы нас свет.
Я.Колас
Родная мова з’яўляецца значным сродкам засваення дзецьмі культуры свайго народа, фарміравання пачуцця нацыянальнай годнасці.
Н.С. Старжынская адзначае, што “навучанне роднай мове ў Беларусі ажыццяўляецца ў спецыфічнай сацыялінгвістычнай сітуацыі, якую можна характаразаваць, як руска – беларускае роднаснае двухмоўе”, дзе беларуская мова толькі пачынае займаць месца, якое ей належыць па праву.
На занятках па развіцці маўлення вырашаюцца наступныя задачы:
- выхаванне гукавой культуры маўлення
- узбагачэнне, удакладненне і актывізацыя слоўніка
- фарміраванне граматычнага ладу маўлення
- развіцце звязнага маўлення.
Работа над выхаваннем гукавой культуры маўлення мае некалькі напрамкаў:развіцце артыкуляцыйнага апарату, фарміраванне правільнага вымаўлення слоў у адпаведнасці з моўнымі нормамі, развіцце моўнага выдыху, адпрацоўка інтанацыйнай выразнасці маўлення, развіцце слыхавой увагі, фарміраванне фанематычнага і моўнага слыху. Выхаванцаў другой малодшай групы неабходна вучыць правільна вымаўляць усе галосныя гукі і большасць зычных. Адпрацоўка вымаўлення больш простых гукаў рыхтуе моўны апарат да авалодвання больш складанымі па артыкуляцыі гукамі. У дзяцей фарміруецца ўменне чуць асобныя гукі ў словах. Шмат увагі ўдзяляецца на развіцце моўнага дыхання, уменне рэгуляваць гучнасць вымаўлення.
У сярэдняй групе дзеці авалодваюць правільным вымаўленнем шыпячых, свісцячых, санорных гукаў, а таксама гукаў дж, ф. у старэйшай групе замацоўваюцца папярэдне набытыя навыкі правільнага вымаўлення ўсіх гукаў, працягваецца работа па развіццю моўнага дыхання, інтанацыйнай выразнасці маўлення, уменне рэгуляваць сілу голасу, хуткасць мовы. Адначасова ў старэйшай групе развіваецца фанематычны слых дзяцей.
Фарміраванне гукавымаўлення дашкольнікаў уключае тры этапы: падрыхтоўка артыкуляцыйнага апарату, удакладненне вымаўлення гука, замацаванне вымаўлення гука ў словах і фразах.
Слоўнік дашкольнікаў фарміруецца ў цеснай сувязі з работай па ўзбагачэнню іх ведаў і ўяўленняў аб прадметах і з’явах рэчаіснасці. Своечасова засвоены слоўнік, які абапіраецца на канкрэтныя ўяўленні, значна павышае ўзровень моўнага развіцця дзіцяці, удасканальвае культуру зносін.
Слоўнікавая работа накіроўваецца на пашырэнне актыўнага слоўніка дзяцей і дасягнення правільнага разумення слоў на аснове паглыблення ведаў і ўяўленняў аб навакольным свеце. Звяртаецца вялікая ўвага на вылучэнне істотных якасцей і ўласцівасцей прадметаў і з’яў, правільнае абазначэнне іх адпаведнымі словамі. Праводзіцца работа па фарміраванню абагульняючых паняццяў, іх удакладненню.
Узбагачэнню і ўдакладненню слоўніка дашкольнікаў спрыяюць розныя прыемы: паказ прадмета і ягоназванне, выкарыстанне выхавальнікам новага слова ў спалучэнні са знаемымі словамі, актыўныя дзеянні выхаванцаў па абследаванню прадметаў (успрыманне на слых, смак, навобмацак) і называнне іх якасцей і ўласцівасцей; параўнанне падобных прадметаў (кубак і шклянка, шуба і паліто); даручэнні (пакажы, прынясі, знайдзі), якія патрабуюць у адказ дзеянняў дзіцяці і інш. Прыемы. Актывізацыі слоўніка садзейнічаюць пытанні выхавальніка аб прадметах і з’явах, іх якасцях, дзеяннях; дагаворванне слоў пры слуханні знаемых вершаў, казак; даручэнні, якія патрабуюць ад дзяцяці славеснага адказу, дыдактычныя практыкаванні і інш.
З мэтай фарміравання ўмення карыстацца абагульняючымі словамі ў гульнявых сітуацыях, у штодзенным жыцці дзецям прапануюцца заданні на падбор прадметаў адной радавой катэгорыі, называнне іх.
Пры азнаямленні з антонімамі дзяцей вучаць параўноўваць прадметы, іх прыметы, якасці. Уменнем падбіраць сінонімы дашкольнікі авалодваюць у ходзе практыкаванняў, якія патрабуюць змяніць слова ў словазлучэннях або сказах, падбіраючы найбольш дакладнае, прыгожае. Асаблівая каштоўнасць актыўнага выкарыстання сінонімаў і антонімаў крыецца ў тым, што ў мове дзяцей адбываецца актывізацыя прыметнікаў і дзеясловаў.
Фарміраванне граматычных навыкаў дашкольнікаў накіравана на засваенне правілаў ужывання граматычных катэгорый. Выхавальнік практыкуе дзяцей у правільным дапасаванні слоў у родзе, ліку, склоне, разуменні і ўжыванні прыназоўнікаў у, над, на, пад, за, да, ад, з. Ужыванне прыназоўнікаў з’яўляецца паказчыкам засваення прасторавых адносін. Дашкольнікаў вучаць ужываць назвы знаемых прадметаў у правільнай форме: множным ліку, давальным склоне, месным склоне і інш. Ставіцца задача – навучыць дзяцей утвараць і актыўна выкарыстоўваць прыналежныя і параўнальныя прыметнікі, звяртаць увагу на правільнае ўжыванне форм загаднага ладу дзеясловаў, розных форм дзеясловаў есці, даць, хацець.
У сярэдняй групе нямала месца займае работа па ўтварэнню назваў дзіцянят жывел, назваў прадметаў посуду, парадкавых лічэбнікаў. Звяртаецца ўвага на розныя спосабы ўтварэння некаторых груп слоў.
У старэйшай групе працягваецца работа па навучанню дашкольнікаў словазмяненню і словаўтварэнню. Дзеці вучацца выкарыстоўваць розныя суфіксы для ўтварэння назваў жывел, прафесій, ужываць формы слоў са значэннем адзінкавасці (бульбіна, цыбуліна), складаць словы на падставе двух простых (доўгія вушы – даўгавухі).
Найбольш эфектыўным метадам фарміравання граматычных уменняў з’яўляюцца дыдактычная гульня з цацкамі, малюнкамі, прадметамі. Гэта гульні на ўжыванне назоўнікаў у родным склоне (Чаго не стала?, Чаго больш?), назоўнікаў з прыназоўнікамі (Дзе Каця?), на ўжыванне дзеясловаў у прошлым і будучым часе (Учора і заўтра), на ўжванне прыналежных прыметнікаў (Чыя рэч?)
У дзяцей узбагачаецца і ўдакладняецца сінтаксічны бок маўлення. Асновай паўнацэннага развіцця сінтаксісу маўлення з’яўляецца ўменне назіраць, вылучаць у прадметах і з’явах галоўнае, істотнае, выяўляць разнастайныя адносіны паміж імі – прычынна – следчыя, часавыя.
Карысным з’яўляецца прыем дагаворвання дзецьмі сказаў са знаемых казак, вершаў
Методыка навучання звязнаму маўленню павінна асноўвацца на прынцыпе маўленчага дзеяння. Трэба памятаць, што не ўсякае вымаўленне гукаў, слоў, сказаў, нават цэлых тэкстаў або разыгрыванне гатовых дыялогаў з’яўляецца маўленнем. Фразы, якія вымаўляе дзіця на беларускай мове, будуць вынікам маўленчага дзеяння толькі пры наступных умовах: належнасці ўнутранага матыву дзейнасці (чаму яму трэба гэта сказаць), мэты (дзеля чаго трэба гэта сказаць, што атрымаецца ў выніку), думкі (які змест трэба перадаць словамі). Дзіця павінна самастойна адабраць словы, якія найбольш дакладна перадаюць яго думку, змяніць іх у адпаведнасці з правіламі беларускай граматыкі, пабудаваць сказ. Такім чынам, навучальны працэс трэба будаваць так, каб дзеянні дзяцей у кожны момант навучання былі сапраўды маўленчымі.
У сістэме працы па развіццю мовы дзяцей важную ролю іграе нагляднсць. Серыя карцін дае магчымасць у нагляднай форме прадэманстраваць агульную структуру, пабудову апавядання, сфарміраваць элементарныя веды, уяўленні аб сюжэце, яго развіцці, аб кампазіцыі апавядання. Серыя карцін выступае ў якасці своеасаблівай схемы, мадэлі структуры апавядальнага тэксту, што спрыяе развіццю ў дзяцей большай усвядомленнасці пры пабудове свайго расказу.
Сутнасць асноўнага прыему, які спрыяе правільнай пабудове апавядання, у наступным: кожнае дзіця раскладвае набор карцін, расказвае, дае загаловак тэксту. Гэта дапамагае дзецям адчуваць логіку расказу, разумець структуру звязнай мовы, развівае ўяўленне і творчую дзейнасць.
У сярэдняй групе ідзе работа над развіццем дыялагічнай мовы, дзеці вучацца расказваць пра цацку (прадмет), пераказваюць кароткія літаратурныя творы.
У старэйшай групе вучаць дзяцей складаць апавяданні з асабістага вопыту, прыдумваць апавяданне або казку па ўзору, які дае выхавальнік, практыкуецца складанне апавяданняў па набору казак. Пры разгляданні малюнка дзеці расказваюць не толькі пра тое, што бачаць, але і прыдумваюць падзеі, якія папярэднічаюць адлюстраваным або адбыліся пасля іх.
Фарміраванне навыкаў апавядальнага маўлення адбываецца ў гульнях тыпу “Хто ведае, хай далей працягвае”. У іх выхавальнік прапануе дзецям логіка- сінтаксічныя схемы апавяданняў у выглядзе пачатку сказаў. Дзеці даюць розныя варыянты працягу кожнага з іх. З мэтай развіцця маналагічнага маўлення шырока выкарыстоўваюцца дыдактычныя гульні з прадметамі “Магазін”, “Апішы прадмет”, з малюнкамі “Пошта”, “Апішы малюнак”, слоўныя дыдактычныя гульні “Поры года”, “Дзе мы былі” і інш.
Нельга вывучыць родную мову пад прымусам, яна павінна ўвайсці ў сэрца і думкі дзяцей непрыкметна, легка. А для гэтага выхавальніку неабходна спалучаць разнастайныя формы работы, якія б не прымушалі дзіця завучваць, а падштурхнулі да свядомага жадання запомніць новае слова, яскравы паэтычны радок, падзяліцца радасцю свайго адкрыцця з сябрамі, бацькамі.
Требования к методике руководства физической деятельностью в учреждении дошкольного образования
1. Обучая детей различным навыкам, приемам выполнения движений, руководитель физического воспитания должен обеспечить правильный показ движения.
2. При организации занятия следить за тем, чтобы дети самовольно не использовали спортивные снаряды и тренажеры.
3. Не допускать нахождение детей в зале или на физкультурной площадке без присмотра взрослого, следить за организованным входом и выходом детей из спортивного зала.
4. При проведении занятия следить за правильным выбором места проведения так, чтобы в поле зрения находились все дети.
5. При выполнении упражнений с предметами (палки, обручи, и т. д.) следить за достаточным интервалом и дистанцией между детьми.
6. Руководитель физического воспитания должен осуществлять постоянный контроль за сохранением правильной позы и осанки детей во время занятия.
7. При организации физкультурного занятия руководитель физического воспитания должен следить за состоянием детей, не допускать их переутомления. В случае появления внешних признаков переутомления педагог обязан предложить ребенку отдохнуть, а затем переключиться на более спокойную деятельность.
8. Руководитель физического воспитания в обязательном порядке должен ознакомить детей с правилами поведения на занятии и систематически контролирует их выполнение.
9. Страховка и помощь как мера профилактики безопасности детей на физкультурных занятиях.
Таким образом, все оборудование и инвентарь, используемый детьми должны устанавливаться и размещаться с учетом их полной безопасности. Помещение для физкультурных занятий должно соответствовать санитарно-гигиеническим нормам. Оборудование должно быть исправным, безопасным и соответствовать их возрастным показателям.
Все дети должны находиться в поле зрения воспитателя, который должен осуществлять постоянный контроль над всеми выполняемыми детьми действиями.
Требования к условиям организации занятия дошкольников
Любая деятельность, а особенно физическая, может осуществляться лишь под непосредственным контролем и наблюдением со стороны взрослого. В спортивном зале и на спортивной площадке должны быть созданы условия, обеспечивающие охрану жизни и здоровья детей:
а) все оборудование: гимнастическая стенка, комплексы, лесенки должны быть надежно закреплены; всевозможное оборудование, пособия, предметы убранства должны устанавливаться и размещаться с учетом их полной безопасности и устойчивости, исключающей возможность падения;
б) инвентарь, используемый детьми, необходимо располагать на высоте, не превышающей уровня их груди.
Помещение, в котором организуется физкультурная деятельность, должно быть чистым, светлым, хорошо проветриваемым. Освещенность должна соответствовать установленным санитарно-гигиеническим нормам.
Безопасность:
1. Запрещается перенос детьми тяжестей весом более 2-2,5кг. (Для ребенка старшего дошкольного возраста).
2. Категорически запрещается привлекать детей к труду, представляющему угрозу инфицирования.
3. Оборудование, которым пользуются дети, должно по своим размерам соответствовать их возрастным показателям.
4. В пользование детям даются только исправные и безопасные предметы.
5. Запрещается использование в работе оборудования и инвентаря, предназначенного для взрослых.
6. Все оборудование и инструменты должны быть аккуратно, удобно и рационально размещены, содержаться в чистом, исправном состоянии. Все колющие, режущие предметы должны храниться в недоступном для детей месте.
Как уже отмечалось, одна из наиболее распространенных причин травматизма — плохая организация занятий.
Страховка и помощь на физкультурных занятиях позволяют не только успешно решать задачи овладения техникой физических упражнений, но и избегать травм.
Под страховкой понимают готовность педагога своевременно оказать помощь исполнителю упражнения в случае неудачной попытки. В отличие от страховки помощь предусматривает поддержку, подталкивание, «проводку» занимающегося по траектории исполняемого им движения.
Страховка и помощь имеют немаловажное психологическое значение, особенно при выполнении более сложных движений.
При освоении техники различных физических упражнений физическая помощь способствует формированию у дошкольников четких двигательных представлений.
К основным разновидностям физической помощи относятся:
а) «проводка» по движению;
б) кратковременная помощь в наиболее грудной части движения;
в) поддержка ребенка в статических положениях.
«Проводка» облегчает владение движением в целом. Применяя «проводку», руководитель физического воспитания должен приложить лишь такие физические усилия, которые бы не подменяли действия самого ребенка. Кратковременная физическая помощь (подталкивание) оказывается по ходу исполнения отдельных фаз движения.
Поддержка осуществляется специалистом, когда ребенок находится в исходных, промежуточных и конечных положениях, особенно в тех случаях, когда ребенок еще недостаточно правильно прилагает свои усилия.
В результате применения различных видов физической помощи у дошкольника формируются правильные двигательные представления, играющие важнейшую роль в процессе овладения навыками самостоятельного выполнения упражнений. По мере совершенствования техники исполнения упражнений степень приложения физических усилий детям уменьшается, а затем прекращается вовсе.
Умелое и своевременное использование приемов помощи и страховки сокращает сроки обучения и помогает детям преодолевать психологический барьер (страх).
Страховка и физическая помощь взаимосвязаны. При самостоятельном же выполнении упражнений, когда физическая помощь и страховка сведены к минимуму, решающее значение приобретает само страховка. Приступая к самостоятельному выполнению упражнения, ребенок должен владеть способами самостраховки.
В тех случаях, когда ребенок выполняет упражнение со страховкой, страхующий обязан внимательно наблюдать за ним до полного окончания им упражнения, особенно необходимо следить за приземлением, так как в результате неудачи могут быть различные падения, и как следствие, — травмы.
Вариативность приемов страховки зависит от индивидуальных особенностей страхующего и обучаемого (рост, вес, физическая сила, скорость двигательной реакции и др.).
Руководитель физического воспитания обязан:
а) хорошо знать технику упражнения и в зависимости от обстановки правильно выбирать место для оказания страховки и помощи;
б) умело использовать разновидности страховки, не мешая ребенку выполнять упражнения;
в) знать индивидуальные особенности детей;
Основные причины травматизма детей в детском саду
1.Нарушение правил организации занятий.
- проведение занятий с большим числом детей;
- нахождение детей в зале без присмотра и неорганизованный вход и выход из зала;
2. Нарушение в методике преподавания
- обучение сложным, для ребенка, упражнениям без достаточной подготовки;
- чрезмерная нагрузка на ребенка в ходе занятия, связанное с этим утомление, приводящее к снижению внимания;
- излишнее эмоциональное возбуждение, вызванное выполнением сложных упражнений, игр, эстафет.
3. Нарушение санитарно-гигиенических условий и формы одежды.
- недостаточная освещенность зала или площадки для занятий;
- отсутствие вентиляции;
- неудобная, сковывающая движения и затрудняющая теплообмен одежда;
- скользкая или жесткая подошва обуви.
Руководитель физического воспитания Савицкая Лариса Владимировна
